Romantik İlişki Güçlendirme Çalışmalarında Mevcut Durum
Prof. Dr. Zeynep Hatipoğlu Sümer
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi,
Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı
Romantik ilişki deneyimi gençlerin ruh sağlığı ve iyilik halleri açısından büyük önem taşımaktadır. Araştırma bulguları, romantik ilişki deneyimlerinin gençlerin kişilerarası beceriler kazanmasına ve kimlik oluşumlarının desteklenmesine olumlu katkılarda bulunduğunu göstermektedir. Bununla birlikte araştırmalar, ilişkilerde yaşanan sorunların, gençlerin duygusal ve fiziksel iyi oluşlarına ciddi olumsuz etkilerinin olabileceğine de işaret etmektedir. Dolayısıyla, gençlerin sağlıklı ve kaliteli romantik ilişkileri başlatması, sürdürmesi ve ilişkisel yetkinliklerinin geliştirilmesi oldukça önemlidir. 70’li yıllardan itibaren daha popüler hale gelen, özellikle evli ya da evlilik öncesi sorun yaşayan çiftlerin ilişkilerini güçlendirmek amacıyla geliştirilen, alanyazında “ilişki güçlendirme”, “ilişki geliştirme”, “ilişki yetkinliği”, “ilişki zenginleştirme” ve benzeri şekillerde ifade edilen romantik ilişki eğitimlerinin çoğunlukla temel hedefi, bireylere ve çiftlere, mutlu, kalıcı ve sağlıklı bir ilişki başlatmalarına ve sürdürmelerine yönelik gerekli bilgi ve becerilerin öğretilmesidir (Simpson vd., 2018). İçerikleri, ele aldıkları beceri türleri ve ilkeleri hedef kitlesine göre farklılıklar göstermekle birlikte, programların büyük bir çoğunluğunun ilişkilerde kaçınılmaz olarak yaşanan çatışmalar sonucu ortaya çıkan olumsuz duyguları yönetmek, olumlu duygu ve ilişkileri geliştirmek, ilişki bağlılığını güçlendirmek (Stanley vd., 2020) üzerine odaklandığını söylemek mümkündür. Son yıllarda yapılan çalışmalarda ise, ilişki eğitimlerinde bir paradigma değişiminin yaşanması gerektiği dile getirilmekte, birey odaklı ilişki okuryazarlığı eğitiminin öncelikle ilişki yaşamayan ergen ve genç yetişkinlere verilmesinin önemi vurgulanmaktadır (Hawkins, 2018). Batı ülkelerinde geliştirilen programlara benzer bir biçimde, 90’lı yılların sonlarından itibaren Türkiye’de ilişki eğitimlerinin geliştirildiği ve uygulama odak noktasının çoğunlukla evli bireyler ve romantik ilişki yaşayan genç yetişkin çiftler olduğu görülmektedir. Ergen gruplarına ve ilişki yaşamayan gençlere yönelik eğitim programları ise oldukça sınırlı sayıdadır. Ulusal ve uluslararası alan yazında ilişki eğitimi programlarının etkililiğine yönelik görgül araştırmaların görece az olmasına ve bazı yöntemsel sınırlılıklar içermesine rağmen genellikle bulgular, ilişki eğitimlerinin katılımcıların etkili iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olduğu, olumlu ruh sağlığını desteklediği ve ilişkiden aldıkları doyumu arttırdığı yönündedir. Bu sunumda, öncelikle ergenlik ve beliren yetişkinlik döneminde gençlerin romantik ilişkilerini güçlendirmeye yönelik ulusal ve uluslararası alanyazında yer alan programlar, psiko-eğitimler ve bunlara ilişkin araştırma bulguları sunulacak, sonrasında ise kapsayıcı, çağın değişimlerini, farklı yaş dönemlerindeki gençlerin ihtiyaçlarını dikkate alan, kolay erişilebilen, sürdürülebilir ve kanıta dayalı programların geliştirilmesine yönelik öneriler paylaşılacaktır.
Kaynakça
Hawkins, A. J. (2018). Shifting the relationship education to prioritize youth relationship education. Journal of Couple and Relationship Therapy, 17(3), 165-180. https://doi.org/10.1080/15332691.2017.1341355
Simpson, D. M., Leonhardt, N. D., & Hawkins, A. J. (2018). Learning about love: A meta-analytic study of individually-oriented relationship education programs for adolescents and emerging adults. Journal of Youth and Adolescence, 47(3), 477-489. https://doi.org/10.1007/s10964-017-0725-1
Stanley, S. M., Carlson, R. G., Rhoades, G. K., Markman, H. J., Ritchie, L. L., & Hawkins, A. J. (2020). Best practices in relationship education focused on intimate relationships. Family Relations, 69(3), 497-519. https://doi.org/10.1111/fare.12419