Çocuğunuzun 25 yaşında Nasıl Olmasını İstersiniz?
Türkiye’de Ebeveynlerin Sosyalizasyon Beklentileri ve Etkileri
Nebi Sümer
Sabancı Üniversitesi
Ebeveynlik etnoteorilerinin kültürel aktarım aracı olarak, ebeveynlerin sosyalizasyon beklentileri, bir toplumda çocukların nasıl yetiştirilmesi gerektiğine ilişkin inanç ve idealleri tanımlar. Sosyalizasyon beklentileri ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutum, davranış ve uygulamalarını şekillendirir. Türkiye’de ebeveynlerin sosyalizasyon beklentilerinin farklılaşması, ayrışması ya da kutuplaşması gençlerin kimlik kurgularını ve psikolojik uyumlarını etkileyebilir. Bu konuşmada Türkiye’de ebeveynlerin gençlere yönelik sosyalizasyon amaçları ve bunun olası etkileri, TÜBİTAK’ın “Aile Çağrı Programı” kapsamında yürüttüğümüz bir projenin bulguları temelinde tartışılacaktır. Önce, geniş bir ebeveyn grubuna uygulanan (N = 4846) 13 maddelik uzun dönem sosyalizasyon amaçları (çocuk 25 yaşına geldiğinde sahip olması beklenen özellikler) ölçeğinden elde edilen bulgular sunulacaktır. Daha sonra farklı sosyalizasyon beklenti örüntülerinin ebeveyn davranışlarını nasıl etkilediğine ilişkin bulgular özetlenecektir.
Araştırma sonuçları, genel olarak gençlerden beklentiler bakımından ebeveynler arasındaki benzerliklerin farklıklardan daha yaygın olduğunu göstermiştir. Ebeveynler öncelikli sosyalizasyon amaçlarına göre Kağıtçıbaşı’nın Aile Modelleri Temelinde sınıflandırıldığında, toplulukçu-karşılıklı bağımlı sosyalizasyon amaçlarının (örn., ahlaklı, merhametli) bireyci-özerk sosyalizasyon amaçları (örn., ne istediğini/istemediğini bilen, özgüvenli, bağımsız) ile birlikte tercih edildiği gözlenmiştir. Ancak, karşılıklı bağımlı aile modelini yansıtan sosyalizasyon amaçları ile ebeveynlerin psikolojik kontrol uygulamaları (örn., suçluluk yaratma, aşırı koruma) arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Bulgular ebeveynlerin gençlere yönelik sosyalizasyon beklentilerinin ebeveyn davranışlarına ve gençlerin psikolojik uyumuna/sağlığına etkileri dikkate alınarak tartışılacaktır.